Mustafa Kemal, Şam'da gizlice Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni kurdu. Cemiyetin kuruluş aşamasında "Dava, yıkılmak üzere bulunan bir imparatorluktan önce bir Türk devleti çıkarmaktır." sözleri ile hedefini belirtmiştir. Cemiyetin Kurucuları: Dr. Mustafa Cantekin, Binbaşı Lütfi, Mustafa Kemal, Lütfi Müfit Özdeş'tir.
Nisan 1906 tarihinde, cemiyetin bir şubesini de gizlice Selanik'te açıp Şam'a geri döner. Bu açılışta; "Arkadaşlar! Gerçi bizden evvel birçok teşebbüs yapılmıştır. Fakat onlar muvaffak olamadılar. Çünkü işe teşkilatsız başladılar. Biz kuracağımız teşkilat ile bir gün mutlaka ve ne olursa olsun muvaffak olacağız. Vatanı, milleti kurtaracağız." şeklinde hitap etmiştir.
Hükümet Şam'dan kısa süreliğine ayrılışından haberdar olsa da, çevresinde sevilen biri olan Mustafa Kemal'i amirleri korur.
Bu cemiyet daha sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti çatısı altında toplanmıştır.